Το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ιδρύθηκε με διαθήκη που συντάχθηκε το 1973 από τον Γεώργιο Ν. Μαραγκόπουλο, μεταγενέστερο Πρόεδρο του ελληνικού Συμβουλίου της Επικρατείας, ως κίνηση αντίδρασης κατά της χούντας. Το Ίδρυμα αναγνωρίσθηκε επίσημα και χαρακτηρίστηκε ως κοινωφελές με το Π.Δ. 560/1978. Η επίσημη έναρξη της λειτουργίας του έγινε στις 5 Απριλίου 1979 και συνδυάσθηκε με διεθνές διήμερο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα.
ΠΡΟΦΙΛ ΙΔΡΥΤΗ
Ο Γεώργιος Μαραγκόπουλος γεννήθηκε το 1906 στον Πύργο Ηλείας και σπούδασε τη Νομική Επιστήμη στην Αθήνα και το εξωτερικό.
Σε ηλικία 25 ετών εισήλθε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ως Εισηγητής και στη συνέχεια επέδειξε γόνιμο έργο σε όλες τις βαθμίδες του ανώτατου δικαστικού οργάνου, παράλληλα με την επιστημονική του δραστηριότητα και συγγραφή. Το 1969 υπέβαλε με θάρρος την παραίτησή του από τον δικαστικό θεσμό που τόσο αγάπησε ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά της πρωτοφανούς παρέμβασης του δικτατορικού καθεστώτος στο έργο της δικαιοσύνης. Τα χρόνια που ακολούθησαν, με βαθιά πίστη στο κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα και αντιδρώντας στη δικτατορία, συνέταξε τη διαθήκη του για την ίδρυση του ΙΜΔΑ. Όταν απεκαταστάθη η Δημοκρατία, Ο Γ. Μαραγκόπουλος κλήθηκε και ανέλαβε τη θέση του Προέδρου του ΣτΕ.
ΠΡΟΦΙΛ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ
Η Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου διετέλεσε Πρόεδρος του ΙΜΔΑ από την Ίδρυσή του, το 1978, έως την εκδημία της το 2018.
Πετυχημένη μάχιμη δικηγόρος και Αντιπρόεδρος του ΔΣΑ, γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1917 και πραγματοποίησε Νομικές Σπουδές τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Διακρίθηκε για τους αγώνες της για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και ιδίως της ισότητας των φύλων. Μεταξύ άλλων, υπήρξε Ομότιμη Καθηγήτρια Εγκληματολογίας, πρώην Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου (πρώτη γυναίκα Πρύτανης στην Ελλάδα), Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Γυναικών (International Alliance of Women), Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας και Πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας.
Στις 5 Απριλίου 1979 γίνονται τα εγκαίνια του ΙΜΔΑ με τη διοργάνωση του πρώτου διεθνούς συνεδρίου με θέμα «Σχέδιο της Διεθνούς Σύμβασης κατά των Βασανιστηρίων» στο οποίο συμμετείχαν εξέχουσες προσωπικότητες, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Πολιτείας.
Το 1989 εγκαινιάζεται η Έδρα Μαραγκοπούλου στον θερινό κύκλο σπουδών του Ιδρύματος René Cassin-Διεθνούς Ινστιτούτου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Το 1994 ξεκινάει η εκδοτική σειρά ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΙΜΔΑ στον οίκο Pedone και εκδίδεται το πρώτο βιβλίο της σειράς με «La responsabilité de l’État pour violation des droits de l’homme: Problèmes d’imputation», (H. Dipla).
Στις 9-10 Μαΐου 1996 (και με αφορμή την ημέρα της Ευρώπης), το ΙΜΔΑ συνδιοργανώνει με το Συμβούλιο της Ευρώπης διεθνές συνέδριο με θέμα «Η Προστασία των Μειονοτήτων στην Ευρώπη: Η Σύμβαση-πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων του 1995».
Το 2002 εγκαινιάζεται η ετήσια απονομή βραβείων σε σπουδαστές ελληνικών και κυπριακών ΑΕΙ που υποβάλλουν τις καλύτερες μελέτες σε τρία συγκεκριμένα θέματα. Τα βραβεία συνοδεύονται από υποτροφίες για την παρακολούθηση του θερινού κύκλου σπουδών του Ιδρύματος René Cassin-Διεθνούς Ινστιτούτου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Το 2006, Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ΕΕΚΔ) υιοθετεί την απόφασή της επί της αναφοράς του ΙΜΔΑ κατά της Ελλάδος ως προς τις δραστηριότητες της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα και τη Μεγαλόπολη, διαπιστώνοντας παραβίαση σειράς διατάξεων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη. Πρόκειται για την πρώτη, πανευρωπαϊκά, απόφαση που αναγνωρίζει το «δικαίωμα σε υγειές περιβάλλον» ως κομμάτι του ευρύτερου δικαιώματος στην προστασία της υγείας και το ερμηνεύει υπό το φως άλλων διεθνών κανόνων, όπως το δικαίωμα στη ζωή που προστατεύεται στην ΕΣΔΑ, αναδεικνύοντας τον αδιαίρετο χαρακτήρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μεταξύ 12 και 14 Δεκεμβρίου 2019 το ΙΜΔΑ συνδιοργανώνει με τα Netherlands Institute at Athens, Danish Institute at Athens, Swedish Institute at Athens και The Norwegian Institute At Athens, συνέδριο με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την «αποχώρηση» της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης κατά την περίοδο της δικτατορίας (The "Greek Case" in the Council of Europe: A Game Changer for International Law and Human Rights?).
Εγκαινιάζεται η εκδοτική σειρά του ΙΜΔΑ στη Νομική Βιβλιοθήκη «Μελέτες για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» και εκδίδεται το πρώτο βιβλίο της σειράς με θέμα: «Εθνικοί θεσμοί για την προώθηση και προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΘΑΔ): συγκριτική μελέτη των ΕΘΑΔ σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο» (Ρ. Φράγκου).